کلمه 156 کتاب شریف هزار و یک کلمه
کلمه 156 کتاب شریف هزار و یک کلمه
اطلاق واحد بالعدد بر حق تعالى بلکه بر صادر اول که وجود منبسط مطلق است درست نیست. بلکه اطلاق واحد بالعدد بر مفارقات نیز خالى از دغدغه نیست.
شیخ رئیس- رحمة اللّه علیه- در اواسط فصل سوم مقاله هشتم إلهیّات شفا از واجب تعالى تعبیر به واحد بالعدد کرده است بدین عبارت: «فقد بان من هذا و ممّا سلف لنا شرحه أنّ واجب الوجود واحد بالعدد ...». «1»
بلکه حضرت امام سیّد الساجدین- صلوات اللّه علیه- در دعاى بیست و هشتم صحیفه فرموده است: لک یا إلهى وحدانیّة العدد ... وحدانیة منصوب است و مفعول مطلق بدین صورت: «لک یا إلهى وحدانیة وحدانیّة العدد».
خواجه طوسى در شرح فصل یازدهم نمط پنجم اشارات شیخ رئیس در بیان قاعده «الواحد لا یصدر عنه إلّا واحد» واحد بالعدد را بر صادر اول اطلاق کرده است، بدین عبارت: «یرید بیان ان الواحد الحقیقى لا یوجب من حیث هو واحد إلّا شیئا واحدا بالعدد ...».
معنى واحد بالعدد واحد به کمّ منفصل است که گوئى یک و دو و سه و هکذا. مثلا زمین یکى و آفتاب یکى و ملک یکى و خدا هم یکى، واحد بالعدد بدین معنى محدود و معدود است و لیس بذاک و بذلک در حق او صادق است که با صمد بودن بارى تعالى یعنى با وجود صمدى سازگار نیست زیرا که هر چه محدود است معدود است و بالعکس. و به بیان امام امیر المؤمنین- علیه الصلوة و السلام-: و من حدّه فقد عدّه.
به قرینه عبارات دیگر شیخ در توحید واجب تعالى، باید مراد از واحد بالعدد واحد بالشخص یعنى واحد بالتعیّن و التشخّص بوده باشد، نه واحد عددى کم
______________________________
(1)- «إلهیات شفا» ص 487، رحلى، چاپ سنگى.
منفصل. چنان که در فصل بعد آن در نفى ماهیّت از واجب تعالى بحث کرده است که حق سبحانه عین انیّت است. و موجودى که منزّه از ماهیّت است واحد عددى بر او صادق نیست زیرا که واحد عددى را زوج ترکیبى است، أمّا تشخّص و تعیّن بر او صادق است چنان که شیخ در اول فصل هیجدهم نمط چهارم اشارات فرموده است: «واجب الوجود المتعیّن ...».
در بیان فرموده امام سجّاد- علیه السلام- علاوه بر وجه مذکور وجوهى دیگر در رساله لقاء اللّه آوردهایم بدانجا رجوع شود.
صدر الدین قونوى در مفتاح غیب الجمع و التفصیل نیکو گفته است که:
قولنا وحدة للتنزیه و التفخیم لا للدّلالة على مفهوم الوحدة على نحو ما هو متصور فى الأذهان المحجوبة. «1»
کلمه 156 کتاب شریف هزار و یک کلمه
